OLYMPUS DIGITAL CAMERA

            Günümüzde teknolojik gelişmeler tıbbın içerisinde de geniş kullanım alanı bulmaktadır. İleri teknolojiyi kullanabilme becerisi edinen hekimler  hastalıkları daha erken ve doğru olarak tanımakta; yine teknolojinin sağladığı yardımlarla daha etkin olarak tedavi sağlayabilmektedirler. Bütün bu gelişmelerin bazı olumsuz yönleride bulunmaktadır. Gereksiz teknolojinin kullanılması hem hasta açısından hemde ülke ekonomisi açısından bir maliyet unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülkemiz sağlık teknolojilerini kendisi üretmediğinden  bu teknoloji mecburen belli bazı ülkelerden temin edilmektedir. Dolayısıyla hem bazı cihazları satın alırken etkin kullanılıp kullanılamayacağı, eğitilmiş hekimin olup olmadığı göz önüne alınmalı hemde kullanım esnasında meydana gelebilecek sorunları çözecek bir sistem oluşturulmalıdır. Tıp alanında belkide teknolojiyi en yaygın olarak kullanan bölümlerden bir tanesi de Kulak Burun Boğaz hastalıklarıdır. Günümüzde basit bir kulak-burun-boğaz muayenesinde dahi endoskopik kamera sistemleri kullanmaya başlanmış olup bu yazıda ileri teknolojinin gelmiş olduğu noktalar ve kullanım alanları hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır.

Denge sistemi teknolojileri: Kulak burun boğaz hastalıklarının sık rastlanılan sorunlarından bir taneside başdönmesidir. İç kulak ta bulunan denge organının hastalıklarında meydana gelen başdönmesi, bulantı, kusma gibi şikayetlerde tanıyı doğru olarak koymak amacıyla denge testi (VENG)

) altın standart olarak kabul edilmektedir. İç kulak denge sisteminde meydana gelen hasar nistagmus adı verilen istemsiz göz hareketlerini oluşturur; göz çevresine yerleştirilen elektrotlar yardımıyla bu hareketler tespit edilerek bilgisayar ortamında değerlendirilmekte ve hastalığa tanı konulmaktadır(Resim 1)

y1

Resim 1- video electronystagmography cihazı

Denge sisteminde kullanılan bir başka teknolojide bilgisayarlı dinamik postürografidir. Bu sistemde hastanın içinde bulunduğu ortamın çevresi  ve tabanı hareket  edebilmekte hastanın bu tür hareketlere verdiği cevaplar bilgisayarla değerlendirilerek denge sistemi hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olunmaktadır. Oldukça pahalı bir sistem olan bilgisayarlı dinamik postürografi henüz yaygın  olarak kullanılmamakta Türkiye de belli başlı üniversite hastanelerinde  bulunmaktadır.

İşitme sistemi teknolojileri: Elektronik ve bilgisayar teknolojilerindeki gelişmeler işitme cihazlarında da önemli değişikliklere yol açmıştır. Eski tip büyük, hantal ve verimsiz işitme cihazları yerlerini kulak kanalına sığabilecek kadar küçük ve işlevsel işitme cihazlarına bırakmışlardır.(Resim 2) Yeni geliştirilen cihazlarla kişiye özel en doğru cihazı bulup tatbik etmek mümkün olabilmektedir. İşitme cihazları içlerinde gelişmiş bir bilgisayar programı barındırmaktadır; bu program yardımı ile hastanın ihtiyacı olan ses yüksekliği sağlanabilmekte, ortam gürültüsü filtrelenmekte ve hatta bir konserde müzikten daha fazla keyif alabilecek şekilde ayarlanabilmektedir.

y2

Resim 2- Kulak içi işitme cihazı

İşitme cihazını kullanamayan hastalarda implante edilebilen işitme cihazları gündeme gelebilmektedir. Son yıllarda piyasaya sürülen bu cihazlar bir ameliyatla hastanın orta kulağına yerleştirilmekte  ve böylece fonksiyon görmektedirler. İşitme cihazlarından hiç fayda göremeyen insanlarda koklear implant (biyonik kulak)bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır.(Resim-3) Ameliyat öncesi değerlendirme periyodu bulanan ve ameliyat sonrası uzun bir eğitim süreci gerektiren koklear implant(biyonik kulak) cihazları oldukça pahalıdır. Ancak günümüzde hiç işitmeyen erişkinlerde ve çocuklarda başarıyla kullanılmakta, hasta topluma kazandırılmaktadır.

y3

Resim-3 koklear implant tatbik edilmiş bir çocuk ve filmi gözlenmektedir.

Burun hastalıklarında kullanılan ileri teknolojiler:  İnsanların en çok rahatsızlık hissettikleri sorunların başında burun tıkanıklıkları gelmektedir. Hastanın şikayeti ve doktorun muayenesi zaman zaman yetersiz kalabilmektedir. Bu hastalarda burundan geçen hava akımını objektif kriterlerle ölçebilen akustik rinometri cihazı; problemin burun girişinden ne kadar derinde ve nekadar büyüklükte olduğunu tespit edilebilmektedir. (Resim-4) Alerjik rinitten septum deviasyonuna (burun kıkırdak eğrilikleri) kadar tüm hastalıkların burun tıkanıklığına ne kadar katkıda bulunduğu ölçülebilmekte bu sonuca görede doğru tedavi planlaması yapılabilmektedir.

y4

Resim-4 Akustik rinometri uygulşaması ve sonucunun değerlendirilmesi

            İlaç tedavisi ile kontrol altına alınamayan sinüzit olgularının cerrahi yöntemlerle tedavi edilmeye çalışılması ender olmayan bir durumdur. Modern sinüs cerrahisinde endoskopik cerrahi (kameralar ile yapılan) altın standarttır. Bilgisayar destekli endoskopik sinüs cerrahisi anatomisi zor olan, yaygın polipleri bulunan ve sinüsleri tutan tümör vakalarında yardımcı bir teknolojik cihaz olarak üretilmiştir. Cihazı bir tür navigasyon aleti olarak değerlendirmek yanlış olmaz. Bu sistemde cerrahın ameliyat esnasında yaptığı hareketler takip edilmekte ve bir labirenti andıran sinüs bölgesinde hastalığın tamamen, güvenilir bir şekilde temizlenmesi sağlanmaktadır.(Resim-5)

y5

Resim-5 Bilgisayar destekli cerrahide hasta3 boyutlu olarak değerlendirilebilmektedir.

            Son yıllarda geliştirilen bir başka cihaz balon sinuplasti sistemidir. Sinüslerden buruna açılan kanalların balon ile genişletilmesine olanak sağlayan bu sistem ile hastaya çok sıkıntı vermeden işlem yapılabilmektedir. Ancak kanalların dışında sinüs içerisinde de yaygın bir hastalık sözkonusu ise başarı şansı oldukça azalmaktadır. Dolayısıyla bu sistemin kullanılmasından önce hastaların iyi değerlendirilmesi uygun olacaktır.

KBB’de kullanılan Radyofrekans cihazları: Yıllarca bistüri ve makas kullanarak yaptığımız işlemleri bir süreden beri radyofrekans cihazları ile gerçekleştirmekteyiz. Bu cerrahide dokuya düşük volt ile radyofrekans enerjisi vererek dokuların küçültülmesi ana amaçtır. Çok daha az kanama olur vebu cihaz sayesinde hastaların ameliyat konforları oldukça yükselmiştir. Kulak burun boğaz hastalıklarında burun etlerinin (konka redüksiyonu), bademciklerin, geniz etinin küçültülmesi ve alınması ameliyatlarında artık rutin olarak kullanılan bir cihazdır. Aynı zamanda horlama şikayeti olan ve/veya apne hastalarının yumuşak damak ve dil kökü operasyonlarında da başarılı olarak kullanılabilmektedir. Piyasada çok fazla sayıda ve değişik özellikte radyofrekans cihazı bulunmaktadır (bipolar, thermal welding, koblasyon gibi). Bunları kullanacak hekimlerin cihazlar konusunda yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olması ameliyatın başarılı sonuçlar vermesi açısından önem taşır.

Lazer teknolojisi: Aslında lazer tıpta uzun zamandan beri kullanılmaktadır. Gelişen süreç içerisinde lazer teknolojisinde  de gelişmeler ve yenilikler olmuş, cerrahlar belli bir bilgi birikimine ulaşmışlardır. Kullanımda olan bir çok lazer tipi vardır (CO2, Holmium:YAG, KTP, Nd:YAG, Argon , Diod lazer gibi) ve hepsinin farklı fiziksel özellikleri bulunmaktadır. Her lazer tipinin dokuya etkisi farklı olduğundan kullanan hekimin bu konularda bilgili olması gerekmektedir. KBB hastalıklarında kulak ameliyatlarında, burun etlerinin küçültülmesinde, sinüzit cerrahisinde, ses teli ve soluk borusu operasyonlarında lazer kullanılabilmektedir. Horlama ve apne ameliyatlarında çok fazla ağrıya sebep olduğu gerekçesiyle lazer kullanılması amerikan sağlık teşkilatı tarafından yaklaşık son 10 yıldır önerilmemektedir.

Ses teknolojileri: Akustik fiziğindeki gelişmelerin elektronik ve bilgisayar teknolojisiyle entegre edilmesiyle beraber ortaya çıkan  teknolojik cihazlar insan sesinin detaylı incelenmesini mümkün kılmıştır. Videolaringoskopi, elektroglottografi, spektrofik analiz gibi ayrıntısına bu yazıda girmeyeceğim cihazlar ses teli ve gırtlağın çalışmasını incelemeye yöneliktir. Bir adım ötesi olan  bilgisayarlı ses analiz cihazlarıyla ise insan sesinin tüm frekans ve detaylarını analiz etmek mümkün olmakta tespit edilen soruna göre ses terapisi yada ses cerrahisi planlanabilmektedir.

Uyku teknolojileri: Günümüzde giderek yaygınlaşan bir sorun olarak karşımıza çıkan apne hastalığı gece uykuda yeterince oksijen alamamak olarak  tanımlanabilir. Vücudun oksijeni yetersiz  alması ise kalp, akciğer ve beyin fonksiyonlarında geçici yada kalıcı sorunlara yol açabilmektedir. Dolayısıyla hastada apnenin olup olmadığının tespiti ve tedavisi önemli bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Hastaların uykularında var olan sorunun tespitinde kullanılan altın standart cihaz uyku analizi (polisomnografi)dir. Bu cihazla hastanın gece uykusunda aldığı oksijen miktarı, kalp, akciğer ve beyin fonksiyonları, horlama derecesi, vücud hareketleri tespit edilebilmekte objektif kriterlerle ölçülebilmektedir. Apne hastalarının tedavisinde kilo kontrolü, cerrahi müdahale ve oksijen maskeleri gibi seçenekler vardır. Bu tedavilerden hangisinin daha başarılı olabileceğine yönlendirecek olan uyku analizi (polisomnografi) sonucudur. Oksijen maskeleri olarak da adlandırılan CPAP, BiPAP gibi cihazlarda yeni teknolojiler ile donatılmıştır.(Resim-6)  Bu cihazlar gece uykusunda hastanın solunum ritmine, oksijen ihtiyacına göre otomatik olarak pozitif basınçla oksijen vermektediler.

Resim-6 Cpap cihazının gece kullanımı

y6

Yüz analizi yazılımları: Kulak burun boğaz hekimleri özellikle burun estetiği başta olmak üzere yüz estetiği ilede ilgilenmektedirler. Hastaların estetik kaygılarında yönlendirici olmak, ameliyat sonrasında ki sonuç hakkında fikir verebilmek amacıyla birçok bilgisayar yazılımı üretilmiştir. Hastanın çekilen fotoğrafının dijital ortama aktarılmasını takiben istenilen alanda değişiklikler yapılarak hem hastanın merakı giderilir hem de doğru bir ameliyat planı yapılır. (Resim-6)

y7

Resim-6  Burun estetiği analiz programının uygulanması

Robotik Cerrahi:  Son yıllarda ağız içerisinde, dil kökünde, bademciklerde yerleşen kanserlerin tedavisinde robotlardan faydalanılmaktadır. Ağız içerisinde insan elinin yappamayacağı manevraları robotik cerrahi ile gerçekleştirmek mümkün olmaktadır. Bu amaçla kullanılan robotlar şu an için oldukça pahalı olsalarda giderek yaygınlaşacak bir kullanım alanına sahiptirler. (Resim-7)

y8

Resim-7 KBB alanında da kullanılabilen Da vinci robot’un görüntüsü

            Yukarıda  da görüldüğü üzere gündelik tıp uygulamalarında teknoloji giderek artan bir ağırlığa sahip olmaktadır. Günümüzde iyi  bir hekim olmak artık bilgili ve tecrübeli olmanın yanında teknolojiyi anlamak ve yerinde kullanmaktan geçmektedir.

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir