Yüz felci yüzümüzdeki kaslara sinir iletiminin sağlanamaması sonucu yüz hareketlerimizin yapılamaması halidir. Gülerken, ıslık çalarken, karşımızdakine bir duygulanım bildirirken ve yemek yerken özellikle sıvı gıdaların ağzımızdan akmaması için yüz kaslarımızın doğru çalışmasına ihtiyacımız vardır. Yüz kaslarının ana siniri yüz siniridir. Beyin sapından başlayan bu sinir iç kulak yolundan geçerek orta kulağa, oradan da kulak kemiği boyunca aşağıya iner ve ana tükrük bezlerinin en büyüğü olan parotis bezinin ortasından geçerek bezi üst ve derin kısımlara ayırarak yüzeyelleşir ve yüz kaslarında sonlanır. Yüz siniri vücudumuzda hem dokunma duyusu, hem motor, hem tat gibi özel bir duyu ve salgı fonksiyonlarını düzenleyen otonom sistemin liflerini bir arada içeren tek sinirdir. Bu anlamda çok özeldir. Felç hali sinirin bu fonksiyonlarının tümünü yapamamasına yol açsa da hasta açısından en belirgin olanı yüzündeki hareketin kaybıdır (Şekil 1).
Şekil 1 Sağ tarafta yüz felci geçiren hastanın görünümü
Yüz sinirinin fonksiyonları hakkında fikir sahibi olabilmek için nereden kaynaklandığını ve nerelerden geçtiğini, geçerken nerelere lifler verdiğini bilmek önemlidir. Yüz siniri beyin sapından çıktıktan sonra iç kulak kanalından işitme ve denge sinirleri ile beraber geçer (Şekil- 2)
1, 2, 3, 4 Beyin sapında yüz sinirinin çekirdekleri
5, 6 İç akustik kanal
7 Greater superficial petrosal nerve
8 Sfenopalatin ganglion
9 Middle meningeal arter
10 Göz yaşı bezi
11, 12, 13 Sfenopalatin gangliona gelen ve giden sinirler
14 Jacobson sinirine giden lifler
15 Stapes adalesine giden dal
16 Korda timpani
17 Dış kulak yolu ön üst kısmı hissi
18 Yüz sinir ana dalı
19Lingualsinir
20 Submandibuler ganglion
21, 22 Submandibuler bezlere giden dallar
Şekil- 2 Yüz sinirinin izlediği yol ve verdiği dallar.
Pek çok yüz felci vakasının nedeni detaylı araştırmalara rağmen bulunamaz. Ancak dikkat edilmesi gereken bazı hususlar da vardır. Örneğin felç aniden mi, yavaş mı gelişti? Öncesinde nezle-grip gibi bir enfeksiyon var mıydı? Kaza veya kafa travnası geçirdi mi? Bunların hastalığın anlaşılmasında ve tedavinin yönlendirilmesinde çok önemi vardır. Aylar içerisinde yavaş gelişen felç bir tümör düşündürürken, birkaç gün içerisinde gelişen felç genellikle Bell’s palsy denilen ve nedeni ekseriya bulunamayan bir duruma işaret eder. Kaza veya travma ile gelen hastada yüz sinirinin geldiği anda çalışıp çalışmadığının not edilmesi çok önemlidir.
Yüz felci ile gelen hastada klinik muayene çok önemlidir. Özellikle uzun zamandır kulak akıntısı veya kulak zarı delik olan tarafta yüz felci var ise hastanın acilen ameliyat edilmesi gerekebilir. Muayene sırasında tam veya kısmi felç durumu ile felcin merkezi sinir sistemi veya sinirin beyin sapından çıktıktan sonrasından kaynakladığı iyi ayırt edilmelidir. Muayene ile değerlendirilen hastada bazı laboratuvar testleri yapılabilir. Bunlardan başlıcaları İşitme testi, Timpanogram, felcin başlangıcından 3 gün sonra elektronörinografi (EnoG) testi, felcin 21. gününden sonra elektromiyografi (EMG), Trigeminofasial refleks, Temporal kemik veya Kranial MRI, parotiste kitle varsa parotis ultrasonografi (USG) veya tomografisi bunlar arasında sayılabilir. Yüz sinirinin felç halinin frengi, Lyme hastalığı, sarkoidoz, AİDS gibi nedenlere dayandığından şüphe edildiğinde bu hastalıklara özel testlerin istenmesi gerekir. Yüz felci sonrası istenecek testler felcin zamanına, tam olup olmamasına, beraberindeki bulgulara, hastanın travma geçirip geçirmemesine bağlı olarak değişir ve hastalara özeldir.
Yüz felcinde tedavide değişik yaklaşımlar olamakla birlikte pretik olarak aşağıdaki şema yol gösterici olabilir (Şekil-3)
Şekil-3 Yüz felcinin tedavisine yaklaşım
Şemadaki tedavi şekillerine hastanın durumuna göre istenecek testler yön verecektir. Özellikle günümüzde hastanın muayenesinin yanında elektrofizyolojik test sonuçları cerrahi veya ilaç tedavisi seçimi açısından önem taşımaktadır. Ayrıca hastaların diyabet, hipertansiyon veya enfeksiyöz hastalıkları yüz felci ile beraber varsa tedavi protokolleri değişebilmektedir.